Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Sovyet Ermenistanı devlet adamı B. A. Boryan'ın Ermenistan, Uluslararası Diplomasi ve SSCB adlı eserinden

"Devletin ayaklananları bastırması, onun tarihi ve hukuki hakkıdır."

   Kendiliğinden anlaşılacağı gibi, askeri harekâtın cephe gerisinde on bin kişilik bir kitlenin devlete karşı ayaklanma ç1kardığında ve bununla haritada varlığını ilan ettiğinde, devlet düşüncesi, devlet iktidarının ve devlet adamlarının meşru müdafaa adına sorumlu önlemler almasını gerektirir. Ayaklanmay1 bastırmanın imkânlarını arayıp bularak ve kendi devletini korumak gibi ortada duran önemli bir görevi unutmadan bu ilke tamam1yla uygulanabilir: Amaç, arac1 haklı kılar. (...)

    Ermenilerin ayaklanması, onların tarihi ve hukuki hakkıdır. Eğer devlet, halk ayaklanmasını sert bir şekilde eziyor ve ayaklananları bastırıyorsa, bu da onun tarihi ve hukuki hakkıdır.

(B. A. Boryan, Armeniya, Mejdunarodnaya Diplomatiya i SSSR, c. 1, s. 363, 365, Gosudarstvennoe İzdatelstvo,Moskova-Leningrad, 1928.)

Kaynak;

Mehmet PERİNÇEK

100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

1915 şubatında Tiflis'teki bütün Ermenistan Milli Kongresi'nde Taşnaksutyun Partisi'nin askeri kanat temsilcisinin yaptığı konuşmadan

          Türkiye Ermenilerine verilen iki görev...

   Bilindiği gibi, Rus hükümeti savaşın başında Türk Ermenilerini silahlandırmak ve savaş sırasında ülke içinde ayaklanma çıkartmak için hazır hale getirmek amac1yla hazırlık gideri olarak 242 900 ruble verdi. Gönüllü birliklerimiz Türk ordusunun savunma hattını y1rtıp, ayaklananlarla birleşerek cephe ve cephe gerisinde anarşi yaratmak, bununla birlikte Rus ordularının geçişini ve Türk Ermenistanı'nı ele geçirmesini sağlamak zorunda.

(B. A. Boryan, Armeniya, Mejdunarodnaya Diplomatiya i SSSR, c. 1, s. 360, Gosudarstvennoe İzdatelstvo, Moskova-Leningrad, 1929.)

Kaynak:

Mehmet Perinçek

100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Askeri Vali Podgurskiy'in Sarıkamış'a Albay Grigoliya'ya ve Ardahan, Oltu, Kağızman bölgeleri komutanlarına telgrafı

"Hıristiyan nüfus taraf1ndan Müslümanlara karşı girişilen yağmanın önlenmesi için her türlü kararlı önlemi alın."

       Savaş koşulları kapsamında

   Hıristiyan nüfus tarafından Müslümanlara karşı girişilen yağmanın ve çapulculuğun önlenmesi için her türlü kararlı önlemi alın. Ağır cezalarla korkutarak askeri mahkemeye verileceklerini bildiriniz; tutuklayınız, silahsızlandırınız, suçluları mahkemeye veriniz. Küçük rütbelileri birliklerine teslim ediniz. Gelişmeleri bana bildiriniz.

      No 59. 12 ocak 1915'te gönderildi.

Podgurskiy

Askeri vali

Onay:

Kâtip/imza

(RGVİA fond 2100, liste 2, dosya 460, yaprak 75.)

Kaynak:

Mehmet PERİNÇEK

100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Kars bölgesi askeri vali yardımcısının Kars bölgesi askeri valisine tehcir öncesinde yazdığı 4 ocak 1915 tarihli ve 2 no'lu rapor

"Müslüman köylerini Ermenilerin saldırılarından korumak gerek."

  Geçtiğimiz aralık ayının 28'inde Verh, Kotanlı köylerinden ve Soğanlık kazasından geçerek kale bölgesine girerken Kotanlı'ya yağma amacıyla gelmiş olan Türk tüfekleriyle ve Rus Berdanka tüfekleriyle silahlanmış on bir Ermeni'nin ve ikisi Ermeni biri Rus olan 39. Topçu Tugayı 1. Bataryas1'nın üç küçük rütbeli askerinin, memur Ramfopul ve bana eşlik eden muhafızlarla birlikte benim tarafımdan tutuklandığını siz ekselanslarına bildiririm.

  Yukarıda bahsi geçen tutuklulardan Kotanlı köyü ahalisinden gasp edilmiş 100 ruble, belgeler ve silahlar benim tarafımdan geri alınmıştır.

 Para ve silahlar şimdilik bende duruyor; birliklerine teslim edilen küçük rütbeliler hariç tutukluların ayrıntılı tahkikatı ise, 30 aralık tarihli ve 81 no'lu raporda benim tarafımdan Kars bölgesinin general-valisine sunuldu. Bu raporda Kotanlı köyünde 7 yaya muhafızın Müslüman köylerini Ermenilerin saldırılarından korumakla tam sorumlu olarak bıraktığımı rapor ettim.

Albay Grigoliya.

Onay:

Kâtip/imza

(RGVİA fond 2100, liste 2, dosya 460, yaprak 36 ve arkası.)

Kaynak:

Mehmet Perinçek

100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Karargâh komutanı Yudeniç'in General Nikolayev'e telgrafı

"Aralarında çatışan Ermeniler ve Kürtler himayemizden yoksun kalacaktır."

31/X [1914]saat akşam 9

Iğdır-Beyazıt, General Nikolayev'e,

   Ermeni gönüllü birliği adına Dro'ya ve Kürtler adına Abdürrezzak Van'a girişte kendi aralarında çatışmamalarını telkin ediniz, zira her ikisi de kendi amaçlarını takip edecektir. Her kim bunu yerine getirmezse himayemizden yoksun kalacaktır.

Yudeniç 2492

  

(RGVİA fond 2100, liste 1, dosya 517, yaprak 29.)


Kaynak:
Mehmet Perinçek
100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Rusya'nın Bakü konsolosunun 27 ekim 1914 tarihli şifreli telgrafı

"Amaç, Ermenilerle işbirliği halinde Türkleri Kürdistan'dan kovmak."

   Bakanlığa,

   Abdürrezzak, 500 silahlı Kürt'le Çaldıran'dan Türkiye'ye saldırıya geçti. Aynı zamanda ona bağlı Kürtleri etrafında topluyor. Amac1, Ermenilerle işbirliği halinde Türkleri Kürdistan'dan kovmak. Kopyas1 Tahran'a.

Olferyev

27 ekim 1914

(Rusya Askeri Tarih Devlet Arşivi (RGVİA) fond 2100, liste 1, dosya 517, yaprak 17.)

Kaynak: Mehmet PERİNÇEK

                  100 Belgede Ermeni Meselesi

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Çarlık Rusyası Dışişleri Bakanı S. D. Sazonov'un İstanbul Biiyükelçisi Girs'e telgraf1

Çarlık Rusyası, Kürt ve Ermeni kartını birlikte kullandı...

Telgraf No. 53

17/4 mart 1914

Ermeni reformlarının gerçekleştirilmesiyle bağlantılı olarak Bitlis'teki Kürt hareketini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bitlis ve Van'la ilişkileri olan ve hâlâ burada bulunan Abdürrezzak (1) üzerinden Kürtleri yönlendirmek sizce uygun olmaz mı ?

(Mejdunarodnıe Otnoşeniya V Epohu İmperializma. Dokumentı İz Arkivov Tsarskogo İ Vremennogo Pravitelstva 1878-1917 gg., seri 3, c. 2, s. 29 vd, Gosudarsvennoe Sotsialno-Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, Moskova-Leningrad, 1933.)

1. Türk makamlarından kaçarak Rusya'ya sığınan Kürt aşiret reisi.

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Çarlık Rusyası III. Siyasi Dairesi danışmanının İstanbul Büyükelçisi M. Girs'e telgrafı

"Türkiye'yle savaş halinde Ermenilerin, Süryanilerin ve Kürtlerin ayaklanmalarının tam zamanıdır."

Telgraf No. 2851

23/10 eylül 1914

   Yüksek başkomutan ve Kafkas valisi, Türkiye'yle savaş halinde Ermenilerin, Süryanilerin ve Kürtlerin ayaklanma hazırlıklarının tam zamanı olduğu konusunda hemfikirdir. Çeteler, İran idaresinden tam gizli olarak Azerbaycan'daki konsoloslarımızın ve oradaki birliklerimizin komutanlarının gözetimi altında oluşturulacaktır. Hazır halde bulunacak silahlar, sadece gerekli zamanda verilecektir. Parasal destek için kredi vardır. Çeteler, yalnız bizim iznimizle harekete geçirilecektir.

   Bugün bakan sizin Amiral Ebergard'a gönderdiğiniz telgrafa atıfta bulunarak genelkurmay başkanına durumun gerginleşmesi sonucunda vakit kaybetmeden yukarıda belirtilen önlemler çerçevesinde, ama tabii ki daha ayaklanma başlatmaksızın hazırlıklara geçilmesi gerekliliğini belirten bir telgraf göndermiştir.

Klemm

(Mejdunarodnıe Otnoşeniya V Epohu İmperializma. Dokumentı İz Arhiva Tsarskogo İ Vremennogo Pravitelstva 1878-1917 gg., seri 3, c. 6, bölüm 1, s. 232 vd, Gosudarstvennoe Sotsialno-Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, Moskova-Leningrad, 1935.)

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Taşnaklar tarafından yönetilen Ermeni Milli Bürosu'nun Birinci Dünya Savaşı'nın hemen başında Çar II. Nikolay'a gönderdiği bildiriden

"Ermeniler, hayatlarını ve varlıklarını yüce Rusya'nın ve onun tahtının şanı için feda etmek üzere ayağa kalkmışlardır"

 (...) Şanlı Rus orduları, kendi hükümdarlık toprakları boyunca karlı Ermenistan tepelerinde ve engin Alaşkert vadisinde, Almanya'ya ihtiyaç duyarak kudretli Rusya'ya el kaldırma cüretini gösteren Türkiye'ye karşı savaşırken, Ermeniler, atalarının ögütlerini dinleyerek (...), hayatlarını ve varlıklarını yüce Rusya'nın ve onun tahtının şanı için feda etmek üzere ayağa kalkmışlardır.

  Türkiye'yle savaş müjdesi, bütün Ermeni halkını coşkulandırmaktadır. Bütün ülkelerden Ermeniler, şanlı Rus ordularında yer almak ve Rus silahının başarısına kanıyla hizmet etmek için can atmaktadır. Düşmana karşı zafer kazanmak için Yüce Tanrı'ya dua ediyoruz. Yeni şanlı Rus silahı olmak ve Rusya'nın Doğu'daki tarihsel görevini yerine getirmek vatan borcumuz olmaktadır. Kalbimiz bu istekle yanmaktadır.

   Rus bayrağ1, İstanbul ve Çanakkale boğazlarında özgürce dalgalanacaktır.

 Sizin iradeniz, yüce devletlim, Türkiye boyunduruğu altındaki halklara özgürlük verecektir.

(Mşak, No. 271, 1914'ten aktaran: Marents, "Litso Armyanskogo Smenohovstva", Bolşevik Zakavkazya, No. 3-4, s. 89, 1928.)

Rus Devlet Arşivlerinde Ermeni Meselesi

Ermeni Sovyet tarihçi A. A. Lalayan'ın "Karşıdevrimci 'Taşnaksutyun' ve Emperyalist Savaş 1914-1918" başlıklı makalesinden

"Taşnaklar Türk kadınlarını, çocuklarını, yaşlılarını ve hastalarını katletmede azami 'cesareti' gösterdiler."

   "Gönüllü" hareketi, kana susamış humbapetaların (Andranik Paşa, Amazayep ve diğerleri) komutasındaki Taşnak birliklerinin Türk kadınlarını, çocuklarını, yaşlılarını ve hastalarını ortadan kaldırmak işinde azami "cesareti" göstermelerini ifade etmektedir. Taşnak birlikleri tarafından işgal edilen Türk köyleri, orada yaşayan insanlardan "kurtarılmış" ve tanınmaz hale getirilmiş kurbanlarla dolu bir harabeye çevrilmiştir. (...)

   Görüldüğü gibi Taşnak gönüllü hareketinin sonuçlarından biri on binlerce Türk emekçisinin imha edilmesidir. (...)

(A. A. Lalayan, "Kontrrevolyutsionnıy 'Daşnaktsutyun' I İmperialistiçeskaya Voyna 1914-1918 gg.", Revolyutsionnıy Vostok, No. 2-3, s. 92, 1936.)

RUS DEVLET ARŞİVLERİNDEN

100 BELGEDE ERMENİ MESELESİ

Mehmet PERİNÇEK