Türklerin Ermenilerle irtibatı 1026 yılında Çağrı Bey’in Anadolu
topraklarına girişiyle başlamıştır. Selçuklular Bizans’ı yenerek Anadolu’ya
hakim olduğunda Ermeniler Bizanslılara bağımlı prenslikler halinde varlıklarını
sürdürmekteydi. Türkler bu topraklara egemen olunca Ermeniler Selçuklulara
bağımlı hale gelmiştir.
Ortaçağ Ermeni tarih yazarlarının Bizans İmparatorluğu ve Haçlılar için
yergi dolu ifadeler kullandıkları fakat Türk hükümdarlarından hep övgüyle söz
ettikleri görülmektedir. Ermeni tarihçi Urfalı Mateos, Melikşah’tan
bahsederken: “Sultanın yüreği, Hristiyanlara karşı şefkatle dolu idi. O,
geçtiği memleketlerin halkına bir baba gözü ile bakıyordu. Böylelikle hiç
muharebe yapmadan birçok eyalet ve şehirlere hakim oldu”1 sözlerini
kullanmaktadır.
Osmanlı Devleti kurulduktan sonra Ermeniler Osmanlı Devleti’ne
bağlanmışlar, Ermeni dini reisliği önce Kütahya’ya, 1324’te Bursa’ya,
İstanbul’un fethinden sonra ise İstanbul’a nakledilmiş ve Ermeni Patrikhanesi
Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nun yükseliş döneminde Ermeniler devletin sadık bir
tebaası olmuşlardır. Gerileme döneminde ise emperyalist devletlerin de
kışkırtması ile Osmanlı Devleti’nden koparacakları topraklar üzerinde bağımsız
bir Ermenistan kurma hayaline kapılmışlardır.
Osmanlı Devleti, Ermenileri her dönemde kendi iç işlerinde ve dinlerinde
serbest bırakmış, onlara kendi okullarında eğitim yapmaları, kendi aralarındaki
davaları kendilerinin çözmesi, askerlikten muaf olmaları gibi haklar tanımış ve
bu kapsamda 1863 yılında Ermeni Milleti Nizamnamesi’ni kabul etmiştir.
Osmanlı
Devletinde Ermenilerden 22 bakan, 33 milletvekilli, 29 paşa, 7 büyükelçi, 11
başkonsolos, 11 üniversite öğretim üyesi ve 41 üst düzey memur işbaşına
gelmiştir2. Bu kapsamda 1. Meclis’te 10, 2. Meclis’te 11 Ermeni
milletvekili görev almıştır3.
1877-1878
Osmanlı-Rus Harbi öncesinde Ermeniler Osmanlı Devleti’nden önce özerklik, uzun
vadede ise bağımsızlık kazanmak için harekete geçmiştir. Bu durum İngiltere’nin
İstanbul büyükelçisi Henry Elliot’un aşağıda yer alan raporunda 4 açıkça
görülmektedir:
Kaynaklar:
1- Urfalı Mateos, “Vekayiname (952- 1136)
ve Papaz Grigor’un Zeyli (1131- 1162)”, Çev.: Hrant D. Andreasyan, Ankara,
1987.
2- Salih Yılmaz, “Ermenistan Cumhuriyeti’nde
Okutulan 10.Sınıf Tarih Ders Kitabında Türkler Aleyhine İfadeler ve Sözde
Ermeni Soykırımı”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı 177, Aralık 2008
3- Aide- Memoire Sur Les Droits Des
Minorities En Turquie, Presentees Aux Representants Des Membres De La Societe
Des Nations, Association Nationale Ottomane Pour La Societe Des Nations,
Constantinople, 1922
4- Livre Bleu du Gouvernement Britannique
Concernant le Traitement des Armeniens Dans L’empire Ottoman 1915- 1916 (Mavi
Kitap)
(TALAT PAŞA KOMİTESİ)
