HİKMET ÇİÇEK/ Türkiye İşçi Partisi ve Mehmet Ali Aybar
14 Şubat 1961 günlü gazeteler, yeni siyasal partilerin kurulduğunu yazıyordu. Gazetelerde, "Millete Hizmet", "Düstur", "Güven" gibi bir süre sonra unutulacak olan tabela partilerinin yanı sıra adının Türkiye İşçi Partisi (TİP) olan bir partinin de kurulduğu yazılıydı. Sadece Vatan gazetesi, TİP'in kuruluşuna geniş yer ayırmış, kurucuların adlarına ve yaptıkları açıklamaya yer vermişti.
TİP, 13 Şubat 1961 günü işçi kökenli 12 sendikacı tarafından kuruldu. TİP'in kuruluş bildirgesinde imzası bulunan Avni Erakalın, Şaban Yıldız, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, İbrahim Denizcier, Ahmet Muşlu, Rıza Kuas, Hüseyin Uslubaş, Safffet Göksüzoğlu, Salih Özkarabay, Adnan Arkın ve Kemal Nebioğlu Türk-İş'e bağlı İstanbul İşçi Sendikaları Birliği'nin üyeleriydiler. Kurucular, partinin genel başkanlığına aynı zamanda İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Başkanı da olan Avni Erakalın'ı seçtiler. Avni Erakalın, 35 yıl sonra Doğu Perinçek'in genel başkanı olduğu İşçi Partisi'nin de üyesi olacaktı. Birliğin genel sekreteri Şaban Yıldız, TİP'in de Genel Sekreteri oldu. Maden-İş Sendikası Genel Başkanı Kemal Türkler Başkan vekilliğine, Lastik-İş Sendikası Genel Başkanı Rıza Kuas da Genel Saymanlığa getirildi.
"TİP hızlı gelişmiyordu; ama ölü doğmadığı da ortadaydı. Yurt içinde örgütlenme çalışmaları yapılıyordu. İzmit'te, Ankara'da, İzmir'de kuruluşlar yapılmıştı. Kocaeli örgütü TİP'in ilk örgütüdür. Kurucusu sendikacı İbrahim Çetkin'di. İzmir örgütünün başında Rahmi Eşsizhan vardı. O da sivrilmiş bir sendikacıydı... Adana'da işleri çekip çeviren, sendikacı Mehmet Emin Yıldırım'dı... Evet yavaş da olsa parti gelişiyordu." (Mehmet Ali Aybar, TİP Tarihi I, BDS Yayınları, İstanbul, Ocak 1988)
Bu dönemde TİP'e seçenek olarak "Çalışanların Partisi" adlı bir partinin kuruluş girişimleri yaşandı. Bu girişimin başında Seyfi Demirsoy'un adı geçiyor ve başında Doğan Avcıoğlu'nun bulunduğu Yön dergisi çevresi tarafından destekleniyordu. Prof. Dr. Sadun Aren de girişimin içindeydi. Ancak bu parti hiçbir zaman kurulamadı, girişim sonuçsuz kaldı. Aybar, "Çalışanlar Partisi" kurma girişimini, Türk-İş, CHP ve Yön dergisi çevresinin TİP'e karşı bir "tuzağı" olarak değerlendirir.
TİP'İN BAŞINA AYBAR GELİYOR
TİP'in kuruluşundan bir yıl sonra, sosyalist aydınlarla temasa geçildi ve parti genel başkanlığına o dönemde avukatlık yapan eski Devletler Hukuku doçenti Mehmet Ali Aybar önerildi. Aybar bu öneriyi kabul ederek genel başkan oldu. 9 Şubat 1962 günü Aybar, bir basın bülteni ile görevi üstlendiğini kamuoyuna duyurdu. Aybar, 1962'den 1969'a kadar TİP'in genel başkanlığı görevini yürüttü. 1965-1973 arasında iki dönem milletvekilliği yaptı. TİP, tüzük ve programından, günlük politikasına kadar Aybar'ın damgasını taşır. Tabii Aren-Boran ekibi tarafından genel başkanlıktan alındığı güne değin.
SOSYALİST AYDINLAR TİP'E
Aybar'ın TİP'e genel başkan olmasından sonra aralarında Behice Boran, Nevzat Hatko, Sadun Aren, Demir Özlü, Fethi Naci, Nazife ve Adnan Cemgil, Yaşar Kemal, Kemal Sülker gibi isimlerin bulunduğu sosyalist aydınlar da partiye katıldılar. TİP, 1963 yılından başlayarak ülke çapındaki örgütlenmesine hız verdi, kitleselleşti. 1963'te yapılan yerel seçimlere TİP 9 ilde katıldı ve beklentilerin üzerinde bir oy aldı.
TİP ilk kongresini 9-10 Şubat 1964'te İzmir'de topladı. Parti bilim kurulunca hazırlanan ve son biçimi Aybar tarafından verilen program ve tüzük bu kongrede kabul edildi ve 1971 yılında TİP kapatılana kadar değişmedi.
TİP'İN PROGRAMINDA ŞÖYLE DENİLİYORDU:
"İşçi Partisi; Türk işçi sınıfının ve onun tarihi, bilime dayanan demokratik öncülüğü etrafında toplanmış, onunla kader birliğinin bilinç ve mutluluğuna varmış toplumcu aydınlarla ırgatların, topraksız ve az topraklı köylülerin, zanaatkârların, küçük esnafın, aylıklı ve ücretlilerin, dar gelirli serbest meslek sahiplerinin, kısacası emeğiyle yaşayan bütün yurttaşların kanun yolundan iktidara yürüyen siyasi teşkilatıdır. ... Türkiye için kurtuluş, kapitalist olmayan bir kalkınma yoluna girmektir. "
1963, 1965, 1966 ve 1969 seçimlerinde, neredeyse her mahalleden, her köyden TİP'e oy çıktı. 10 Ekim 1965 genel seçimleri TİP için bir dönüm noktası oldu. Bütün oyların yüzde 2,7 sini (276 bin oy) alarak 15 miletvekili çıkardı.
Aybar'ın önderliğindeki TİP Türkiye sosyalist hareketin gelişmesine önemli katkılarda bulundu. Düzenin dışında seçenek arayan binlerce yurttaş TİP'e üye oldu.
ÇEKOSLOVAKYA'NIN İŞGALİ
21 Ağustos 1968 günü Sovyetler Birliği, Varşova Paktı kuvvetleriyle birlikte Çekoslovakya'yı işgal etti. Sovyet yönetimi, Çekoslovakya'nın kendi egemenlik alanı dışına çıkmasını bu yolla önledi. İşgal, bütün dünyadaki sosyalist ve komünist partiler arasında büyük tartışma yarattı. Sovyet güdümündeki partiler işgale destek verirken, Çin, İtalya, Fransa ve İspanya komünist partileri işgale karşı çıktılar.
Çekoslovakya'nın işgaline Türkiyeli sosyalistlerin değişik kesimleri değişik tavır aldılar. Ancak işgale karşı en açık tutumu alan TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar oldu. Aybar, 23 Ağustos 1968 günü yaptığı açıklamada, "Çekoslovakya olayları, askeri blokların küçük üyeleri için, asıl tehlikenin blokun lideri durumunda bulunan güçlü müttefiklerinden geldiğini ve gerçekte küçük devletler bağımsızlıklarını bu bloklara girdikleri anda kaybettiklerini çırçıplak ortaya koymuştur...
"Çek faciasının ortaya serdiği ikinci bir gerçekte; bağımsızlığın sosyalizmin vazgeçilmez bir unsuru olduğudur. Milletler kendi sosyalizmlerini kendi imkânları ile ve milli bağımsızlıklarına kıskançlıkla sarılarak kuracaklardır. Amerikan emperyalizminden de, Sovyet tahakkümünden de aynı uzaklıkta kalmaya dikkat edeceklerdir...
"Ne Amerika, ne Sovyet Rusya, ne de herhangi bir başka devletin dümen suyu. Türkiye için tek çıkar yol kayıtsız şartsız bağımsızlık yoludur. Milli şeref ve haysiyet yoludur." (TİP Haberleri, 1 Eylül 1968, s. 3)
AYBAR KİMDİR?
5 Ekim 1908'de İstanbul'da doğan M. Ali Aybar, Galatasaray Lisesi'nden sonra İstanbul Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Aynı fakültede anayasa hukuku asistanı, hukuk doktoru ve devletler hukuku doçenti oldu. 1946'da yazıları nedeniyle doçentlik görevine son verildi. Aynı yıl Demokrat Parti' den (DP) milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. Önce Hür, sonra Zincirli Hürriyet gazetelerini çıkardı ve buralardaki yazıları nedeniyle 1949'da 3 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı. 1950'deki genel afla serbest bırakılan Aybar iki yıl sonra avukatlığa başladı. 1962'de TİP'in genel başkanlığına getirildi. 1965 ve 1969 genel seçimlerinde bu partiden İstanbul milletvekili seçildi. Aybar, "Türkiye'ye özgü sosyalizm" şeklinde ifade ettiği sosyalizm anlayışını savundu. Bu görüşlerine karşı çıkanlar arasındaki anlaşmazlığın büyümesi üzerine 1969'da genel başkanlıktan, 1971' de de parti üyeliğinden istifa etti. 1975'te, kısa bir süre sonra Sosyalist Devrim Partisi adını alacak olan ve 12 Eylül 1980'de diğer partilerle birlikte kapatılan Sosyalist Parti'yi kurdu.
"Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm" (1968),"12 Mart'tan Sonra Meclis Konuşmaları" (1973) ve "Örgüt Sorunu" (1979), "TİP Tarihi" isimli kitapları bulunan Aybar, ABD'nin Vietnam'daki savaş suçlarını yargılamak üzere oluşturulan Uluslararası Russel Mahkemesi'ne yargıç olarak da seçilmişti. Aybar 1928-1935 yılları arasında Türk milli atletizm takımında yer almış, 100 ve 200 metre bayrak yarışlarında Türkiye rekorları kırmıştı. Aybar, 1931'de Balkan şampiyonu olan 4 X 100 bayrak takımının da başarılı koşucuları arasındaydı.
Türkiye sosyalist hareketinin önde gelen isimlerinden olan Mehmet Ali Aybar 10 Temmuz 1995'de İstanbul'da, tedavi edildiği Florance Nightingale Hastanesi'nde kalp yetmezliği sonucu yaşamını yitirdi.
Aydınlık/10.07.2014
