|
Seçim sistemi ve usulü:
Madde 2 – Milletvekili seçimi
tek derecelidir. Seçim nispi temsil sistemine göre, genel, eşit ve gizli
oyla, bütün yurtta aynı günde yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.
Seçmen, oyunu tam bir serbestlikle kendisi
kullanır.
Oyların
sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması, açık olarak yapılır.
|
|
Milletvekili
sayısı ve dağılımı
Madde 3 – Milletvekili sayısı 550'dir.
|
|
Seçim
çevreleri ve çıkaracağı milletvekili sayısı:
Madde 4 –İllerin çıkaracağı
milletvekili sayısının tespitinde toplam milletvekili sayısından (...) her
il'e önce bir milletvekili verilir.
Son genel nüfus sayımı
ile belli olan Türkiye nüfusu, birinci fıkradaki illere verilen milletvekili
sayısı çıkarıldıktan sonra kalan milletvekili sayısına bölünmek suretiyle bir
sayı elde edilir. İl nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile her ilin ayrıca
çıkaracağı milletvekili sayısı tespit olunur.
(...) nüfusu milletvekili
çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık nüfus bırakan illerin artık
nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konulur ve ilk hesapta iller arasında
bölüştürülmemiş bulunan milletvekillikleri bu sıraya göre dağıtılır.
Son kalan milletvekilliğinin verilmesinde, iki veya daha fazla
ilin eşit nüfus veya nüfus artığı göstermesi halinde, bunlar arasında ad
çekilir.
Yapılan tespit sonunda,
çıkaracağı milletvekili sayısı 18'e kadar olan iller, bir seçim çevresi
sayılır. Çıkaracağı milletvekili sayısı 19'dan 35'e kadar olan iller iki, 36
ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine bölünür. Bu seçim çevreleri,
numara sırasına göre adlandırılır.
Bu illerin seçim
çevreleri belirlenirken:
a) Seçim çevreleri,
mümkün olduğu ölçüde eşit veya birbirine yakın sayıda milletvekili çıkaracak
şekilde oluşturulur.
b) Mümkün olduğu ölçüde
ilçelerin mülki bütünlüğü dikkate alınır.
c) Aynı seçim çevresinde
yer alacak ilçelerin nüfus ve coğrafi yakınlıkları ile ulaşım imkanları
gözönünde bulundurulur.
Bu illerin milletvekili sayısının seçim çevrelerine dağıtımında;
seçim çevrelerinin çıkaracakları milletvekili sayısı, nüfusları bakımından
illerin milletvekili sayısını tespit etmeye ilişkin esaslara göre belirlenir.
|
|
Seçim
dönemi, seçimin başlangıcı ve seçim günü:
Madde 6 – Türkiye
Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır.
Bir önceki seçimin
yapıldığı tarihten itibaren dört yılın dolmasından önceki son Pazar günü oy
verilir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak doksan günlük sürenin
ilk günü seçimin başlangıç tarihidir.
Savaş sebebiyle yeni
seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi,
seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Geri bırakma sebebi
ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem
tekrarlanabilir.
|
|
Ara
seçimi:
Madde 7 – Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyeliklerinde boşalma olması halinde, ara seçime gidilir.
Ara seçimleri, her seçim
döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime
gidilemez. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini
bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılmasına Türkiye Büyük
Millet Meclisince karar verilir.
Genel seçimlere bir yıl
kala ara seçimi yapılamaz.
Yukarıda yazılı haller
dışında, bir ilin veya seçim çevresinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde
üyesinin kalmaması halinde, boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk
Pazar günü o seçim çevresinde ara seçim yapılır.
|
|
Seçimin
yenilenmesi:
Madde 8 – Seçim dönemi bitmeden
önce, seçimin yenilenmesine Türkiye Büyük Millet Meclisi veya
Cumhurbaşkanınca karar verilmesi halinde, durum Bakanlar Kurulu tarafından
kırksekiz saat içinde ilan olunur.
Yenileme kararı Türkiye
Büyük Millet Meclisi tarafından verilmişse Meclis, seçimin yapılacağı tarihi
de belirler. Yenileme kararının Cumhurbaşkanınca
verilmesi halinde, bu kararın verildiği günden sonra gelen doksanıncı günü
takip eden ilk Pazar günü oy verilir.
|
|
Seçilme
yeterliği:
Madde 10 – Yirmibeş yaşını dolduran
her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir.
Milletvekili
seçilemeyecek olanlar:
Madde 11 – Aşağıda yazılı olanlar
milletvekili seçilemezler:
a) İlkokul mezunu
olmayanlar,
b) Kısıtlılar,
c) Yükümlü olduğu
askerlik hizmetini yapmamış olanlar,
d) Kamu hizmetinden
yasaklılar,
e) Taksirli suçlar
hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır
hapis cezasına hüküm giymiş olanlar,
f) Affa uğramış olsalar
bile;
1. Basit ve nitelikli zimmet,
irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye
kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak
kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara
fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle mahkûm
olanlar,
2. Türk Ceza Kanununun
İkinci Kitabının, birinci babında yazılı suçlardan veya bu suçların
işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahkum olanlar,
3. Terör eylemlerinden
mahkûm olanlar,
4. Türk Ceza Kanununun
536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yazılı eylemlerle
aynı Kanunun 537 nci maddesinin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci
fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik amaçlarla işlemekten mahkum
olanlar.
|
|
Kullanılacak
oy pusulasının şekli:
Madde 26 – Milletvekili
seçimlerinde kullanılacak siyasi partilerin birleşik oy pusulaları ile
bağımsız adayların oy pusulaları aşağıdaki esaslar dahilinde hazırlanır:
a) Oy pusulaları, 298
sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14
üncü maddesinin (1) numaralı bendindeki esaslara uygun olarak, kağıdında
"Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" fligranı bulunan
kağıtlara Yüksek Seçim Kurulu tarafından bastırılır.
b) Birleşik oy
pusulasının en üstüne "Siyasi Partiler ve Bağımsız Adaylar" ibaresi
yazılır. Bu ibarenin altına seçime katılan siyasi parti temsilcileri
huzurunda Yüksek Seçim Kurulu tarafından çekilen kura sırasına göre, en başta
ve ortada partinin özel işaretinin altında kısaltılmış adı, onun altında da
tam yazı halinde adı, onun altında koyu renkli harflerle parti genel
başkanının adı ve soyadı, belirli bir aralık veya çizgiden sonra çapı iki santimetre
olan bir boş daire basılır ve bütün bunların altı çizilir. Bu çizginin altına
o partinin kesinleşen aday listesinde yer alan adayların ad ve soyadları,
aldıkları sıra numarasına göre yazılır.
c) Siyasi parti sütunları arasında (0,75)
santimetre ve iki çizgi ile belirlenmiş bir aralık bırakılır.
d) Bağımsız adaylar,
birleşik oy pusulasının en sağ tarafındaki siyasi parti sütunundan sonra ve
aynı hizada olmak üzere, (0,75) santimetre aralık bırakılarak, dikey ve kalın
bir çizgi çizildikten sonra yerleştirilir. Bir seçim çevresinde birden fazla
bağımsız aday varsa sıra, aralarında çekilecek kura ile belirlenir. Başta ve
ortada bağımsız adayın adı ve soyadı yazılır. Belirli bir aralık veya
çizgiden sonra çapı iki santimetre olan bir boş daire basılır ve bunların
altı çizilir. Birden fazla bağımsız aday sütunları arasında, (0,75)
santimetre ve iki çizgi ile belirlenmiş bir aralık bırakılır.
Siyasi parti
sütunlarının altında bağımsız adaylara yer verilmez. Ancak, bağımsız aday
sayısının fazla olması ve bunların oy pusulasına yerleştirilmesinin mümkün
olmaması halinde, siyasi parti adaylarından sonra kalın bir çizgi çizildikten
ve beş santimetre boşluk bırakıldıktan sonra tekrar bir çizgi çizilerek,
kalan bağımsız adaylar filigranlı kağıt ebadına uygun olarak yerleştirilir.
e) Oy pusulasında, genel başkan ve
adayların nüfus kimlik belgelerindeki ad ve soyadları tam olarak yazılır.
Herhangi bir kısaltma, unvan veya sıfat kullanılamaz.
f) Birleşik oy pusulasında siyasi
partilerin özel işaretleri, tüzüğüne uygun biçimde renkli olarak bastırılır.
Siyasi partilerin oy pusulasında kullanılacak özel işareti, adı ve
kısaltılmış adının belirlenmesinde parti tüzüğü esas alınır. Tüzüklerine
göre, kısaltılmış adları mevcut olmayan siyasi partilerin, birleşik oy
pusulalarında tam adı yazılır. Birleşik oy pusulalarında, bağımsız adaylar
için herhangi bir özel işaret veya ibare kullanılamaz.
Yurt dışı seçmenler
tarafından kullanılacak birleşik oy pusulaları, bu maddede öngörülen usul ve
esaslara göre hazırlanır.
|
|
Genel
baraj ve hesaplanması:
Madde 33 – Genel seçimlerde ülke
genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde, geçerli oyların %
10'unu geçmeyen partiler milletvekili çıkaramazlar.Bir siyasi parti
listesinde yer almış bağımsız adayların seçilebilmesi de listesinde yer
aldığı siyasi partinin ülke genelinde ve ara seçimlerde seçim yapılan
çevrelerin tümünde yüzde onluk barajı aşması ile mümkündür.
İl seçim kurulları,
yukarıdaki maddeye göre, birleştirme tutanağını düzenledikten sonra sonuçları
en seri şekilde telgrafla, ayrıca telefon veya telsizle Yüksek Seçim Kuruluna
bildirirler.
Yüksek Seçim Kurulu,
bütün illerden bu şekilde alınan bilgilere göre, Türkiye genelinde geçerli
oyların toplamını yapar ve her siyasi partinin aldığı geçerli oy toplamını
genel geçerli oy toplamına bölerek, siyasi partilerin ülke genelinde aldığı
oy yüzdesini hesaplar ve yüzde onluk barajı aşan siyasi partilerin isimlerini
il seçim kurullarına bildirir ve ilan eder.
Bu ilandan sonra, bir
veya bir kaç seçim çevresinde, seçimin iptaline karar verilmesi ülke
genelinde alınan oy yüzdesinin yeniden tespitini gerektirmez.
Bir seçim
çevresinde siyasi partilerin ve bağımsız adayların elde edecekleri
milletvekili sayısının hesabı:
Madde 34 – Bağımsız adaylar ile
yukarıdaki maddede yazılı oranı aşan siyasi partilerin, bir seçim çevresinde
elde edecekleri milletvekili sayısı aşağıdaki şekilde hesaplanır:
Seçime katılmış siyasi
partilerin ve bağımsız adayların adları alt alta ve aldıkları geçerli oy
sayıları da hizalarına yazılır. Siyasi partilerin oy sayıları, önce bire,
sonra ikiye, sonra üçe.... ila o çevrenin çıkaracağı milletvekili sayısına
ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar ile bağımsız adayların aldıkları
oylar ayrım yapılmaksızın en büyükten en küçüğe doğru sıralanır. Seçim
çevresinden çıkacak milletvekili sayısı kadar bu payların sahibi olan
partilere ve bağımsız adaylara rakamların büyüklük sırasına göre milletvekili
tahsis olunur.
Son kalan
milletvekilliği için birbirine eşit rakamlar bulunduğu takdirde, bunlar
arasında ad çekilmek suretiyle tahsis yapılır.
Seçime katılan siyasi
partilerden hiçbirisi yukarıdaki maddede yazılı oranı aşamamış ise
milletvekilleri üçüncü ve dördüncü fıkra hükümlerine göre paylaştırılır.
|
|
Seçim
sonuçlarının yayımı:
Madde 37 – Yukarıdaki maddenin
birinci fıkrası uyarınca il seçim kurullarından bilgi verildikçe, Yüksek
Seçim Kurulu bu bilgileri bekletmeden radyo ve televizyon ile derhal
yayımlar.
Bütün illerden verilecek
bilgiler tamamlanır tamamlanmaz, tasdikli tutanak suretlerinin alınması veya
itiraz varsa bu itirazın incelenerek karara bağlanması beklenmeksizin, her
partinin kazandığı milletvekili sayısı ve milletvekili seçilenlerin ad ve
soyadları Yüksek Seçim Kurulunca Türkiye Radyo ve Televizyonları ile derhal
yayımlanır.
Seçim sonuçlarını
gösteren tutanakların bütün illerden gönderilmesi üzerine, Yüksek Seçim
Kurulu, en kısa zamanda Radyo ve Televizyon ve Resmi Gazete ile ikinci bir
bildiri yayımlayarak, iller ve seçim çevreleri itibariyle, milletvekili
seçilenlerin ad ve soyadlarını, seçmen sayısını, oy kullanan seçmen sayısını,
katılma oranını, geçerli oy pusulası sayısını her parti ile bağımsız
adayların kazandıkları oy sayısını açıklar.
Devlete ait bütün
ulaştırma ve haberleşme araçları, seçim kurulları arasında seçimle ilgili
haber, yazı, bilgi ve malzemenin ulaştırılmasında öncelikle kullanılır.
Seçim
sonuçlarının Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı tarafından yayımlanması:
Madde 38 – Devlet İstatistik
Enstitüsü Başkanlığı, Yüksek Seçim Kurulu tarafından kendisine verilecek
belgelere dayanarak, iller, seçim çevreleri ve ilçeler, seçim bölgeleri ve
sandık bölgeleri itibariyle, sandık kurulları tutanaklarında bulunan
bilgileri en geç, seçimi takip eden bir yıl içinde yayımlar.
|
