24 Şubat 1995 Cuma- Cumhuriyet
Gazetesi / HALUK GERAY
-6-
Senaryolar Gerçek Oluyor
Dizinin önceki
bölümlerinde belirtildiği gibi, Irak'ta üniter devletin parçalanması ve federatif
bir yapı oluşturulması ABD'nin işine gelmektedir. Eski CIA Ortadoğu uzmanı Fuller, Türki ye'nin Irakla yakınlaşmasını
ve "Kürt konusundaki serbestlik yanlısı" politikaları devam
ettirmemesini "en olumsuz senaryo" olarak
nitelendiriyor ve bu durumda Türkiye'nin "yok olacağını", bu
nedenle de "parçalanmanın" ABD tarafından bir iç savaşa tercih
edilmesini öneriyordu. 1992'den sonraki gelişmeler, "olumsuz
senaryoların" ilk bölümlerine uygundur.
Saddam
Hüseyin'in Kuveyti
işgalinden sonra, Bağdat’ın saldırıları sonrasında Türkiye’ye kaçan Kuzey
Iraklı Kürtlerin geri gitmeye ikna etmek gerekçesiyle Çekiç Güç olarak bilinen "Huzur
Harekâtı" başlatıldı.
İngiliz, Fransız,
ABD ve Türk uçaklarından oluşan filo İncirlik Üssü'ne yerleşti. Çekiç Güç'ün
yerleşmesinden sonra Kuzey Irak'ta 1992 yılında "yerel yönetim"
seçimleri adı altında Kürt devleti oluşmaya başladı. Talabani bu seçimlerden önce 1991 Mart ayında
ilk kez Türkiye'ye gelmiş ve Özal'la görüşmüştü. Kuzey Iraklı Kürtlere, "barışçıl bir seçim yaparsanız ‘de facto"
(oldu bitti) yönetim yaratırsınız" mesajları ABD tarafından
uçuruluyordu.(*)
Talabani ve
Kuzey Iraklı yetkililer, seçimlerin 1970'lerdeki özerklik anlaşması uyarınca ve
Irak'ın toprak bütünlüğü çerçevesinde yapılacağını Türkiye’ye anlatarak, örtülü
bir onay alıyorlardı. 1992 Mayısı'nda yapılan seçimlerden hemen sonra, Kuzey
Iraklı Kürtlerin niyeti ortaya çıkıyordu. Kürtler, seçimlerden sonra
oluşturdukları konseye "meclis", başkana "başbakan",
güvenlik sorumlusuna da "savunma bakanı" ismini yakıştırıyorlardı.
ABD'nin PKK
konusuna yaklaşımlarındaki tavır değişikliği 1992 yılının ilk aylarında Bush
yönetimi sırasında iyice ortaya çıkmaya başlamıştı. Resmi açıklamalarda,
Türkiye'nin desteklendiği belirtilirken, yönetim içinde Türkiye'nin politikası
konusundaki ikilik ortaya çıktı.
ABD yönetiminde bir grup, PKK hareketinin terörist değil ayaklanmacı olduğunu
savunmaya başlamıştı.
Gelişmeler,
Cumhuriyet gazetesinin 16 Ekim 1992 tarihli sayısında, Prof Dr. Erol Manisalı tarafından
şöyle değerlendiriliyordu: "Kuzey Irak'ta adı federe de olsa
Kürt devletinin kurulması, Körfez Krizinde planlanmış ve ABD, İngiltere ve Fransa tarafından
desteklenerek onaylanmış bir gelişmedir. Almanya kendi oyun alanı olarak
Doğu Avrupa ve Asya’ya ağırlık vermektedir. Bu arada Ortadoğu ve Kürt
meselesinde tamamen devre dışı kalmamak için işi bir taraftan yakalamaya
çalışmaktadır. Ama esas aktörler
ABD, Fransa, İngiltere'dir. Bunlar, devlet kurulmasına sessiz kalarak Türkiye'yi
gücendirmeden ayrı devlet kurulmasına izin vermişlerdir.”
Türkiye, ABD ve
diğer Batılı ülkelerin onayıyla, gelişmelerin bağımsız bir Kürt devleti
kurulmasına doğru ilerlediğini fark ederek harekete geçti. 16 Kasım 1992'de,
Suriye, Türkiye ve İran, Irak toplantısı için bir araya geldiler. Yayımlanan
bildiride, Irak'ta bir Kürt devleti kurulmasına karşı çıkıldı. Irak'ın parçalanmasını
Türkiye, İran ve Suriye'nin kabul etmeyeceği açıklandı.
Batıdan PKK'ye destek
ABD'nin resmi
tutumu, PKK'nın terörist bir örgüt olduğunun kabulüne ve bu örgüte karşı
Türkiye'nin "meşru mücadelesini" desteklemeye
dayanmaktadır. Washington bununla birlikte, terörizme karşı mücadele edilirken,
insan haklarının ihlal edilmemesini de istiyordu. Bu resmi politika gerçekte ne
kadar uygulanıyordu? Çekiç Güç'ün oluşmasından sonra, Amerikan
helikopterlerinin PKK'ye yardım ettiği iddiaları ortaya atılmaya başladı. Bu iddialar
nedeniyle, 1992 yılından itibaren her kalkan uçağa Türk subaylar da alınmaya başlandı.
Talabani'nin, bir
yandan Türkiye'yle işbirliği yapar gibi gözükürken bir yandan da PKK'ye
uzattığı destek anlamlıdır. 1992 Kasım’ında Türk ordusunun Güneydoğu-Kuzey
Irak'ta hava
desteğiyle yaptığı harekât da Talabani’nin "oyun
bozanlığı” ile karşılaşmıştı. Talabani operasyon sırasında PKK ile anlaşma
yaparak, "silah bırakmaları karşılığı" kamplarda
konaklaya bilmelerine fırsat vermişti.
Bu nedenle
operasyon tam başarılı olamamıştı. Talabani'nin ABD ile kurduğu trafiğin PKK'ye
ilişkin tutumunda etkili olduğuna inanılmaktadır. Eğer ABD, resmi tutumunda
olduğu gibi PKK'yı terörist bir örgüt olarak kabul etseydi, Talabani-PKK ilişkisini
kesebilecek kozlara hiç şüphesiz sahipti. Ancak ABD, böyle davranmamakta, Talabani'nin
PKK ile dans etmesine yeşil ışık yakmaktaydı. ABD, eski CIA uzmanlarının
yazdıkları senaryoları uyguluyordu.
Türkiye'nin
Kuzey Irak ve Kürt sorununa ilişkin olarak politikalarında 1993 sonbaharından
sonra ortaya çıkmaya başlayan değişim önem taşımaktadır.
Eskı CIA yöneticilerinden
Graham Fuller'ın 1993 yılındaki raporunda belirttiği "en
olumsuz senaryo" Türkiye'nin Irak'la yakınlaşmasını ve Türkiye'de Kürtlere
yönelik liberal politikaların sona erdirilmesini içeriyordu.
Aslında
Türkiye'nin bu yola yönelmesinde birden fazla etken rol oynamıştır Ancak Batı
dünyasının Kuzey Irak'a yönelik planlarının ortaya çıkması ve Türkiye'ye
yönelik planlarda PKK'nın koz olarak kullanılması en önemlileridir.
1993 yılı Mart ayına
doğru Nevruz gerginliği tırmanmaya başlamıştı. Bir önceki yılın Nevruz
kutlamaları sırasında yaşananlar unutulmamıştı.
Batılı elçiliklerden
Washington’dakilere kadar herkesin kanısı, 1993 Nevruzu'nun da kanlı
geçeceğiydi. Eski ABD Ankara Büyükelçisi Morton Abromowitz, 11 Mart 1993’
te Ankara’ya geldi. Görüşmelerde bulundu. Washington gayri resmi bir kanalla, “Nevruz'da
kan görmek istemediğini" biIdiriyordu(**).
Ankara'da
'şahinler' Kazandı
1993 başında
Nevruz gerginliği tırmanırken Talabani'yse, Ankara'daki temsilcisi Serçil
Kazaz aracılığıyla Cumhurbaşkanı Özal, Başbakan Demirel ve
Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü'ye
PKK lideri Abdullah Öcalan’ın
ateşkes istediğini bildiriyordu.
Abromowitz'in
Ankara'da olduğu günlerde PKK'nin ateşkes istediği ortaya çıkıyordu! Aracı olarak
da Talabani kanalı kullanılıyordu. Kazaz, Türkiye’deki liderlere verilen mesajı
şöyle özetliyor:
"PKK
lideri. terorizmden vaz geçtiğini söylemiştir. Silahları bırakacaklar. Öcalan
sorunun TBMM'de çözülmesini kabul ediyor. Şubat ayı ortasında Talabani Şam'a
gidip Öcalan'la görüştü. ‘Silahları bırakacağız' dedi. 'Ayrı bir Kürt
devleti talebinden vazgeçeceğiz' dedi. Kardeşliğe inandığını, sorunun ayrılma
olmadan gerçekleşmesini istediğini söylüyor.” (***)
Öcalan, bu
haberlerin 14 Mart 1993'te gazetelere yansımasından hemen sonra Şam'da "kravatlı”
bir basın toplantısı yapıyor, silahları bırakacaklarını ve Türkiye ile
masaya oturmak istediklerini açıklıyordu. Batılı ülkeler, Dışişleri Bakanlığı'na
"Türk hükümetinin terörist bir örgütle masaya oturmak konusundaki isteksizliğini anlayışla karşılıyoruz.
Ancak, yapıcı bir yaklaşımla bu fırsatın değerlendirilmesini istiyoruz"
mesajlarını gönderiyordu.
PKK'nin ateşkes
ilan etmesi ve Batılıların ‘fırsatın kullanılması’ yolundaki yaklaşımlarına
karşılık Ankara'da iki farklı eğilim vardı. ‘Şahinler’, ateşkes ilan edilmesinin Batı'nın ve PKK'nın bir oyunu olduğunu
iddia ediyorlar ve PKK'nin hem siyasi hem de askeri açıdan sıkıştığını vurgulayarak
harekâtları kesmenin yanlış olacağını savunuyorlardı. Sonunda 'güvercinler'in dediği oldu. Büyük çaplı
operasyonlar durduruldu. Nevruz gerginliği kan dökülmeden atlatıldı. Bu yumuşamanın
ardından, hükümet "eylemlere karışanlara af” anlamına gelecek bir kararı tartışmaya başladı. Kararın
kabul edildiği gün, Bingöl’de 33 askerin PKK tarafından öldürülmesi, ateşkesle başlayan
süreci sona erdirdi. Kamuoyundaki iyimserlik bir anda yerini öfkeye bıraktı.
1993 yaz aylarından sonra Ankara'da üstünlük şahinlere geçiyordu. Çünkü 'güvercinler'in söyleyecek sözleri kalmamıştı.
Batınında öyle... Ama gelecek yıla kadar...
Batı'nın PKK'ye karşı tavrındaki değişimin
en belirgin gelişmesi 1993 Nevruz gerginliğinde yaşandı. Şam'da 'kravatlı' bir
basın toplantısı düzenleyen Öcalan, silahları bırakacaklarını ye Türkiye ile
masaya oturmak istediklerini açıklıyordu. Batılılar, Türkiye'ye "Türk hükümetinin
terörist bir örgütle masaya oturmak istememesini anlayışla karşılıyoruz. Ancak,
yapıcı bir yaklaşımla bu fırsatın değerlendirilmesini istiyoruz" mesajları
gönderdiler.
Türkiye'nin Irak'a karşı tutumundaki yumuşamanın da 1993
Ocak ayında ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. Ocak ayında yaşanan
bir gerginlik, Türkiye'nin 'aktif politika’ yerine 'sağduyulu
politika’yı seçtiğinin
belirtisiydi. 18 Ocak İ993 sabahı, 10.30 ve 11.30’da İncirlik'ten kalkan Çekiç
Güç uçakları, Bağdat'ın, 36. Paralelin kuzeyinde aktif hale gelen radarlarına ve
füze rampalarına saldırdı.
18 ocak günü uzun
bir gün oldu. İncirlik'ten sürekli uçaklar kalkıyordu. Koalisyon ülkeleri,
Irak'ın füze bataryalarını ve radar sistemlerini “yok etmek" için İncirlik
Üssü'nün kullanıma açılmasını Ankara"dan sözlü olarak talep ettiler.
Sabahki saldırı
ise ‘meşru müdafaa' olarak değerlendiriliyordu. ABD Ankara Büyükelçiliği
Müsteşarı, İngiltere ve Fransa büyükelçileri akşamüstü Demirel’le
görüştüler. Ankara, İncirlik'in daha geniş boyutlu bir saldın için "kapsamı dışında' kullanılmasını
istemiyordu.
İnönü, ortaya
çıkan durumu değerlendirmek için Irak'ın Ankara Büyükelçisi Mijvel
El-Tıkriti’yi çağırdı.
Aynı gün saat 18.30'da yapılan görüşmede İnönü, Tıkrıti'den ‘füzelerin
çekilmesini ve gerginliğin arttırılmamasını' istedi. Irak
Büyükelçisi, merkeze yolladığı telgrafta "Koalisyonun büyük bir saldırı
başlatmayı hedeflediğini, Ankara'nın füzelerin geri çekilmesini
istediğini” Bağdat'a iletti. Füzeler çekildi. Türkiye ‘resmen’ İncirlik'in
kullanımına izin vermeyi reddetmiş olmadı. Ama ABD ve Batılılar, resmen bir tepki
vermemelerine karşın, Türkiye'nin bu isteksizliğini dikkatle not ettiler.
(****)
(*) Turan Yavuz, ABD'nin Kürt Kartı. (İstanbul, Milliyet
Yayınları). 1993, s. 221
(••) Emin Değer, Oltadaki Balık Türkiye. (İstanbul: Çınar
Yayınları. 3. Basım). 1993. s. 223.
(***) Cumhuriyet, 14 Mart 1993.
ı****) Cumhuriyet, 19 Ocak 1993
Prof.
Cem Eroğul, ABD'nin Kürt sorununa yaklaşımını değerlendirdi:
Kanayan yara
ABD'nin çıkarına
A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr.
Cem Eroğul, Irak'ta bir Kürt devleti, Türkiye’de ise Kürt sorununun "kanayan
bir yara" olmasının ABD'nin çıkarına geldiğini belirtti. Eroğul,
sorularımıza şu yanıtları verdi.
- ABD'nin senaryolarında bağımsız ya da federe bir
Kürt devleti görülüyor. Sizce ABD ne yapmak istiyor?
EROĞUL:
Kürtçülük de tıpkı şeriatçılık gibi iki tarafı keskin bir kılıçtır. Geleneksel
olarak Türkiye'de 1980 öncesinde feodal nitelikte aşiretçi bir hareketti. Daha
sonra PKK'yle beraber daha ulusalcı antiemperyalist bir hareket olarak ortaya çıktı.
Bu hareket Kürt unsurunu barındıran devletleri dizginlemek için büyük bir
olanak veriyor. Türk burjuvazisi ulusalcı davranmak eğilimine girdiği zaman
emperyalizmin elinde bir kozdur Kürt hareketi. Ama tehlikeli bir kozdur.
Türkiye'deki, Irak'taki Kürtler antiemperyalist bir devlet oluşturarak sahneye
çıkarsa, ABD'nin başını ağrıtır. Şu anda ortaya çıkacak böyle bir devlet, başlangıçta
Batı'ya bağımlı da olsa bağımsızlıkçılığı gizli güç olarak taşıyan unsurlara da
sahiptir. Kürt kozu, ABD'nin bu haliyle işine yarar. Çözülmemiş, sürekli kanayan
bir yara. Türkiye için de İran için de Irak için de söylüyorum. Sürekli kullanılabilecek
bir piyon olarak işine yarar.
- Ama ABD, Irak'ta federasyonu savunuyor.
EROĞUL:
Irak'ın bölünmesi tartışılabilir. Irak sınırları içinde Kürt devleti ABD'nin
işine gelebilir Niye? Böyle bir devlet Sünni bir devlet olacaktır. Dolayısıyla
Irak'ın geleneksel İran karşıtlığı dengesini sağlayacaktır. Irak'ın toprak
bütünlüğünün son bulması, bu bakımdan önemli bir kayıp yaratmayacaktır. Petrol sahasında gelişebilecek
bir Arap milliyetçiliğine karşı dengeleyici etmen olacaktır. Üçüncüsü, İran ve
Türkiye'ye karşı bir sopa görevi görebilecek bir devletçik olacaktır.
Dördüncüsü, böyle bir devletçik, önemli bir petrol yatağına sahip olacaktır.
İşletmek ve çıkarmak için ABD sermayesine muhtaç olacaktır. ABD'nin uydu
devleti olacaktır. Böyle, milliyetçi olmayan bir Kürt devleti işine gelir.
Türkiye’de durumun böyle devam etmesi işine gelir. Irak'taysa Kürt devleti
işine gelir. Çünkü bölgeyi denetlemek açısından çok elverişlidir.
-ABD, Türkiye'nin Irak'ın bir bölümünü alabileceğini
tartışıyor. Aynı yaklaşım Kemalizme düşman iç siyasi hareketler tarafından da
paylaşılıyor.
EROĞUL:
Uluslararası sermaye, Sovyetler Birliği'nin yıkılması ile birlikte sınırlamalarından
kurtulup adına küreselleşme denen süreci, hem iktisadi hem siyasi hem askeri
boyutlarda gerçekleştirmeye başlamıştır. Türkiye'nin Misak-ı Milli sınırlarının
dışına taşıp bölgesel bir işlev yüklenmesini istiyorlar, Kemalizm’e
saldıranlar. Üstelik bunlar 'Turancılık’
görüntüsü altında, dünya emperyalizminin maşası olmaya oynuyorlar. Eski
Garpçılıkla eski Türkçülüğün, Atatürkçülük düşmanlığı içinde birleşmesinden
başka bir şey olarak görmüyorum bunları. Türkiye'nin sınırlan dışına taşmanın yeni
dünya düzeni ile iç içe geçen bir yönü olduğunu düşünüyorum. Başta ABD emperyalizmi
olmak üzere uluslararası sermayenin, dünyaya hâkim olması için kendisine rakip
imparatorluklara değil. ama kendine bağımlı uydu güçlere gereksinimi var. İşte bizimkiler
bu uydu güçlerden biri olmaya talipler. Bu olayı daha çok İttihat ve Terakki'nin
de seve seve sürdürdüğü Abdülhamit'in Alman emperyalizmine yamanma siyasetine
benzetebiliriz. Yani bir büyük emperyalizmin kanadı altına girip kendisi için
bir parsa toplamak. Ama bunun bir bedeli var. Dolayısıyla sermaye ikircikli bir
durumda. Bir yandan ağa babalarıyla işbirliği yapıp dünya yağmasında pay kapmak
istiyor. Bir taraftan da acaba çok kötü duruma düşer miyim korkusu da var.
Dizinin Diğer Bölümleri İçin Bakınız:
1-Dünden Bugüne Nasıl
Gelindi ? Yeni Dünya Düzeni Senaryoları ve Türkiye-1
(Atatürk’e Karşı
Sinsi Plan)
2-Dünden Bugüne Nasıl Gelindi ? Yeni Dünya
Düzeni Senaryoları ve Türkiye-2
(ABD'nin Tarikat Hesapları)
3-Dünden Bugüne Nasıl Gelindi ? Yeni Dünya Düzeni Senaryoları ve Türkiye-3
(Şeriatçılarla
Uzlaşma Arayışı)
4-Dünden Bugüne Nasıl Gelindi ? Yeni Dünya
Düzeni Senaryoları ve Türkiye-4
(Dinsel ve Etnik Senaryolar)
5-Dünden Bugüne Nasıl Gelindi ? Yeni Dünya Düzeni Senaryoları ve Türkiye-5
(Musul
Eksenli Kürt Tezleri)
