Osmanlı Devleti, 27 Mayıs 1883’te Düyun-u Umumiye’ye teslim oldu. Reji İdaresine, yani Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi’ne, devlet gelirinin en önemlisi olan tütün, tuz ve alkolün vergilerine 30 yıl boyunca el koyabilme yetkisi verildi.
Reji, alım fiyatını kendisi belirliyor, köylünün tütününe yok pahasına el koyuyordu. Köylü, Rejiden izinsiz kendi içeceği tütünü bile saklayamazdı. 3 kuruşa Rejiye sattığı tütüne, içmek için bile 10 kuruş ödemek zorundaydı. İzinsiz tütün ve tuz taşımanın cezası ölümdü. Reji, denetim için kolculuğu örgütlemişti.
1912’de Reji’ye son verilmek istenir. Ama Trablusgarp ve Balkan Savaşları sırasında 1 milyon 500 bin lira borç karşılığı, Reji idaresi 1914’ten başlayarak 14 yıl daha uzatılır.
Reji’ye 26 Şubat 1925’te Atatürk son verir. Ama Reji, 20 bin tütün üreticisini kolcular vasıtasıyla katletmiştir bile.
YENİDEN REJİ DÖNEMİ
Eli kanlı emperyalistlerin TEKEL’e yeniden sahip olmaları, DSP-MHP-ANAP ve AKP Hükümetlerinin adım adım planlarıyla sağlandı.
TEKEL’in 1995’te yüzde 82 olan pazar payı, 2005’te yüzde 33’e geriletilmiş, yüzde 42’si Philips Morris’in eline geçmişti. 2007’de de, pazara giren JTI yüzde 10, BAT’da yüzde 8 paya ulaştı.
TEKEL’den geri kalan, Adana, Ballıca, Bitlis, Malatya ve Tokat sigara fabrikalarının 2008 yılında BAT’a satılmasıyla ulusal pazar tümüyle yabancıların eline geçti. Satış için AKP’ye danışmanlık yapan, Amerikan firması Citigroup idi.
Diğer yandan, Türk tütününden destekleme alımı kaldırılmış, doğrudan gelir desteği ve kota başlatılmıştı. Böylece, 2002’de 405.882 olan üretici sayısı, 2014’te 65.000`e, tütün üretimi 159.521 tondan 68.000 tona gerilemişti. Yerli tütün kullanımı 2003’te yüzde 42.07 iken, 2014 yılında yüzde 15`e düştü, ithal tütün yüzde 85 ile pazara egemen oldu.
Kaçakçılık da patladı. 2002 yılında yakalanan 1.9 milyon paket iken, 2013 yılında 108 milyon pakete ulaştı.
Sadece milli sektörümüz pazardan çekilmemiş, yerli üretim çökertilmemişti, iç pazar emperyalist şirketlerin azgın rekabet alanı haline de getirildi. 2015 yılında tütün piyasamızda cirit atan yabancı şirket sayısı 23’e ulaştı. Bunlar şu şirketler:
- ABD’li Anadolu Tütün ve Kaituni Tobacco Industry
- Güney Koreli Kt&G Tütün
- Hollandalı Best-Bitlis Entegre, British American Tobacco, Dimon Jti, Philip Morris Sabancı ve Reytek
- İngiliz, European Tobacco ve Imperıal Tobacco
- İranlı Turkishtobacco
- İsveçli, Baykuş Tütün ve Min Tütün
- İsviçreli Birtab Tarım Ürünleri ve Socotab
- KKTC firması görünen Orient Tütün
- Suudi Arabistan’ın Alafdal Nargile Tütün
- Ürdün’ün Kardeşlik Nargile Tütün
- Vietnam’ın Mekong Gıda
- Yunanistan’ın Boromik Tütün, Karelia Tütün ve Rodop Tütün şirketleri
- Lübnan’ın Hatem Tütün şirketleri
76 YILLIK EMPERYALİST PLAN
Emperyalistlerin Reji’den beri kanlı iştahları kapanmamıştı. Sigara fabrikalarımızı alan BAT’ın Yönetim Kurulu Başkanı Jan de Plessis, 30 Nisan 2008’de Londra’da yaptığı bir konuşmada şöyle diyor: “Sabır ve uzun vadeli hedeflerden bahsederken, arşivlerimizden çıkan 1932 yılında yapılan bir Yönetim Kurulu tartışmasını bilmek isteyeceğinizi düşündüm. ‘Yıllık gideri 10 bin pound olan Türk Tütün Monopolisinin idaresini üstlenmeliyiz.’ Bence yaptığımız modern anlaşma daha iyi ve her ne kadar bazı şeyler daha pahalı olsa bile, kesinlikle 76 yıl beklemeye değer...” (Hürriyet- 02.05.2008)
Emperyalistler 76 yıl önce de emperyalist idi.
Hükümetlerimiz ise, 1925’i izlemek yerine, Düyun-u Umumiye yoluna sürdüler ülkeyi.
Mehmet AKKAYA- Aydınlık/09.09.2015
