Eğitim Bakanlığı’nın açıkladığı ve tartışmaya açtığı yeni müfredat içeriği ile ilişkili görüşleri okuyorum. Mesela “Ortaöğretim Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi” dersinde bilim eğitim başlığı altında öğretilecekler sayılıyor: Tekke, Zaviye, Sahnıseman, Darülmuallimat, Darülfünun, Enderun...
Osmanlı dönemlerinde “eğitim kurumları”nın neler olduğunun öğretilmesine karşı çıkmam. Ama mesela zaviye, tekke, dergâh, tarikat vb gibi, dini yapılaşmaların işlevlerini ve genişlemelerini sürdürdükleri yerleri “bilim ve eğitim kurumları” kabul ettiğini görüyoruz Bakanlığın. Ne eğitimi? Ne bilimi?
Tüm bunlar, halk için o dönemin evrensel nesnel bilgilerini ve okuma yazmayı öğretecek yaygın kurumların olmadığı, neredeyse 500 yıllık koca Osmanlı döneminde halkın hadi ileri kesimlerinin diyelim içine tıkıldığı yerlerdi. Oralardan hiçbir şey çıkmadı bilim, eğitim uygarlık adına.
Koskoca Osmanlı’dan bilim adına bize kalan bir cehalet dönemidir...
Elde var sıfır
Doğan Kuban bir toplantıda anlatıyordu. Oturmuş 3-5 yılını Avrupa ile Osmanlı’nın bilim, düşünce sanat karşılaştırmalarını yapmak için kaynak okumaya vermiş. Sonuçta Avrupa ile karşılaştıracak bir şey bulamamış.
Osmanlı’ya bir kahramanlık destanı olarak bakmak, ülkemize bir şey kazandırmaz. Osmanlı’nın neden çöktüğünün somut bilgileri verilmeli, mesela neden “1800 yılında Osmanlı Devleti’nin hiçbir yerinde okur-yazar oranı yüzde 5’i geçmemekteydi ve ülke genelinde ortalama okur-yazar oranı muhtemelen yüzde 1’di... Tanzimat dönemi sonunda Ahmet Midhat Efendi okuma yazma bilmeyenlerin nüfusun yüzde 90-95’i kadar olduğunu, bunların kalemsiz ve dilsiz olduklarını yazmaktaydı...”
Oysa bir yazımda belirtiyordum:
19. yüzyıl ortalarında Avrupa’da yetişkinler arasında okur-yazarlık oranı büyük ölçüde artmış ve yüzde 50’lerin üzerine çıkmıştı. Mesela Almanya, Hollanda, İsviçre ve İskandinavya yüzde 70’in; İngiltere, Fransa, Avusturya ve Belçika yüzde 50’nin üzerinde bir okuma yazma oranına erişmiştir. (Oktay Yenal’ın “Ulusların Zenginliği, Eğitim Boyutu” kitabına bakın...
300 yıllık boşluğu anlatın
Milli Eğitim yetkililerini, bu müfredatı hazırlayanları, mesela 1920’lere kadar Osmanlı ile Avrupa arasındaki 300 yıllık ister boşluğu deyin, ister gecikmeyi, ister mesafeyi, öğrencilere anlatmak hiç ilgilendirmiyor.
Geçmişten nasıl ders çıkartacağız?
Nedenleri niçinleri merak edecek bir eğitim sisteminiz yoksa bir işe yaramıyor.
Mesela Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethediyor, dönemin en güçlü lideri..
Avrupa Ortaçağı bitiriyor. Bilimin, teknolojinin sanayi devriminin ilk filizlenmeleri yeşeriyor.
Oysa tam da o yıllarda, dönemde İslamın Altın Çağı’nın sonu yaşanıyor. Bilim, felsefe, buluşlar, Avrupa’ya fark atmış.
Abbasilerle patlayan Altın Çağ, gerileme ve sönme dönemine giriyor.
Fatih, dönemin en büyük gücü olarak, İslamın Altın Çağı’nın sürdürülmesi önünde kararlar alsaydı, Osmanlı ve Türkiye bambaşka bir kulvarda ilerliyor olacaktı.
Oysa Osmanlı’da eğitim, medreselerde dinsel nakli ilimlerin cenderesine sokulacaktı...
Osmanlı’ya hizmet için her şey
“Osmanlı İmparatorluğu’nun merkeziyetçi yapısının çok tabiî bir sonucu olarak medreseler, kanaatimizce Osmanlılarda genellikle bürokrasiye eleman yetiştiren kurumlara dönüşmüş, ulema da bürokrasinin bir parçası hâline gelmiş... ...son devirlere kadar bu konumu hiçbir şekilde değişmemiş... İlim ve düşünce ancak bu sınırlar içinde ve devlet hizmeti için söz konusu olmuş...”(Ahmet Yaşar Ocak)
Niye sanat yoktu Osmanlı’da..
Niye önemli müzisyenler çıkmadı?
Heykel, resim de yoktu. Bunlar olmayınca, tabii ki bilim de teknolojide, düşüncede yaratıcılık da olmazdı (Kuban).
Herkesin Padişahın kulu olduğu, Padişahın çıkarlarına hizmetin esas olduğu bir toplum yapısında, bu saydıklarımızın ne işi olabilirdi?
Mukayeseli bir kültür anlatımı yapılmazsa, çağdaşlığın, uygarlığın hedefleri önümüze konmazsa.. dünya tarihinin bize uygun gördüğü rol köle olarak kalmaktır.
Atatürk’ün ve Cumhuriyetin kazanım ve değerlerini dışla, “daha fazla imam hatip okulları açacağız”de (Çavuşoğlu), ‘Cihat’ı değerler sistemine sok, büyük bilim-düşünce akımlarından mesela pozitivizmi, dahası sekülarizmi bile sapkın düşünceler olarak damgalamanın peşinde koş...
Adeta bir cihatçı, köktendinci bir eğitim anlayışı ucundan ucundan eğitim sistemine el atmış durumda.
Bu kafayla gidecek hiçbir yerimiz yok.
Orhan BURSALI
Cumhuriyet/19.01.2017
