Sendikaların “kölelik büroları” olarak adlandırdığı, özel istihdam bürolarına işçi kiralama yetkisi ile uzaktan çalışma gibi esnek çalışma modelini öngören yasa tasarısı dün Meclis’te kabul edildi. Önümüzdeki hafta Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın onayına sunulacak olan kanunla, özel istihdam bürosunun faaliyet alanı genişletiliyor, işçi kiralama yetkisi bu bürolara veriliyor. Ancak bunun için özel istihdam bürolarının, Türkiye İş Kurumu’ndan geçici işçi sağlama yetkisi alması gerekecek. Geçici iş ilişkisinde işveren, özel istihdam bürosu olacak. Özel istihdam bürosu işçisi, geçici iş ilişkisi kurulan işverenin işyerindeki tüm açık işlerden haberdar edilecek. Geçici iş ilişkisi, özel istihdam büroları aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılarak kurulabilecek.
HANGİ HALLERDE İŞÇİ KİRALANACAK?
- Doğum izni ve doğum sonrası kısmi çalışma hakkı kullanan, askerlik hizmetini yapan ve iş sözleşmesi askıya alınan çalışan yerine başka bir işçi ile geçici iş ilişkisi, bu hallerin devamı süresince kurulabilecek.
- Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde, süre sınırı aranmadan geçici iş ilişkisi oluşturulabilecek.
- İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, iş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde, işletmenin iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması halinde ve mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları halinde, en fazla 4 ay süresince geçici iş ilişkisi kurulabilecek.
KAMUDA VE MADENLERDE GEÇERLİ DEĞİL
- Geçici işçi sağlama, mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları haricinde, toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla iki defa yenilenebilecek. Sürenin sonunda aynı iş için 6 ay geçmedikçe geçici işçi çalıştırılamayacak.
- Toplu işçi çıkarılan işyerlerinde 8 ay süresince, kamu kurum ve kuruluşlarında, yeraltında maden çıkarılan işyerlerinde geçici işçi çalıştırılamayacak.
- İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde geçici iş ilişkisine dayalı çalıştırılan işçi sayısı, işletmedeki toplam işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek. Ancak 10 ve daha az işçi çalıştırılan işyerlerinde, 5 işçiye kadar geçici iş ilişkisi kurulabilecek. İşçi sayısının tespitinde, kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülecek. Geçici işçiler, engelli işçi çalıştırma kontenjanlarının hesaplanmasına dahil edilmeyecek.
- Aynı holding veya şirketler topluluğu içinde kurulan geçici iş ilişkisi 6 ayı geçemeyecek, en fazla iki defa yenileme yapılabilecek.
İŞVEREN VE BÜRONUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
- Grev ve lokavt uygulaması sırasında geçici iş ilişkisi kapsamında işçi çalıştırılamayacak.
- Geçici işçi ile yapılacak iş sözleşmesinde, işçinin, ne kadar süre içerisinde işe çağrılmazsa haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebileceği belirtilecek, bu süre üç ayı geçemeyecek.
- Geçici işçi çalıştıran işveren, işyerinde bir ayın üzerinde çalışan geçici işçilerin ücretlerinin ödenip ödenmediğini çalıştığı süre boyunca her ay kontrol etmekle, özel istihdam bürosu ise ücretin ödendiğini gösteren belgeleri aylık olarak geçici işçi çalıştıran işverene ibraz etmekle yükümlü olacak. Geçici işçi çalıştıran işveren, ödenmeyen ücretler mevcut ise bunlar ödenene kadar özel istihdam bürosunun alacağını ödemeyerek, özel istihdam bürosunun alacağından mahsup etmek kaydıyla geçici işçilerin en çok üç aya kadar olan ücretlerini doğrudan işçilerin banka hesabına yatıracak.
- İşveren, iş sözleşmesi feshedilen işçisini, fesih tarihinden itibaren 6 ay geçmeden geçici iş ilişkisiyle çalıştıramayacak.
KİRALIK İŞÇİ ÇALIŞMADIĞINDA ÜCRET ALAMAYACAK
- Geçici işçinin, geçici işçiyi çalıştıran işverenin işyerindeki çalışma süresince temel çalışma koşulları, bu işçilerin aynı işveren tarafından aynı iş için doğrudan istihdamı halinde sağlanacak koşulların altında olamayacak.
- Geçici işçiler, çalıştıkları dönemlerde ulaşım, yemek, kantin ve çocuk bakım hizmetleri gibi sosyal hizmetlerden, çalışmadıkları dönemlerde ise özel istihdam bürosundaki eğitim ve çocuk bakım hizmetlerinden yararlanabilecek.
- Özel istihdam bürosu ile geçici işçi çalıştıran işveren arasında yapılacak olan geçici işçi sağlama sözleşmesinde, sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi, işin niteliği, özel istihdam bürosunun hizmet bedeli, varsa geçici işçi çalıştıran işverenin ve özel istihdam bürosunun özel yükümlülükleri yer alacak.
- Sözleşme süresinin dolmasına rağmen geçici iş ilişkisi devam ederse, belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılacak. Bu durumda özel istihdam bürosu, işçinin geçici iş ilişkisinden kaynaklanan ücretinden, işçiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden sözleşme süresince sorumlu olacak. Geçici işçi, işyerine ve işe ilişkin kusurundan kaynaklı zarardan, geçici işçi çalıştıran işverene karşı sorumlu olacak.
UZAKTAN ÇALIŞMA
- Kanun, “Çağrı üzerine çalışma” başlığına “uzaktan çalışma”yı da ekliyor. Uzaktan çalışma, “işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak tanımlanıyor.
- Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamayacak.
- Turizm sektöründe 4 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamayacak. Denkleştirme süresi, toplu iş sözleşmeleriyle 6 aya kadar artırılabilecek.
İFLAS DURUMUNDA ÖNCELİK İŞÇİ ALACAKLARI
- Özel istihdam bürolarının, geçici iş ilişkisi kurma yetkisi alabilmesi için başvuru tarihinden önceki 2 yıl süresince kesintisiz faaliyet göstermesi gerekecek.
- Özel istihdam büroları, yaptıkları işle ilgili olarak, üçer aylık dönemler halinde Türkiye İş Kurumu’na rapor verecek. Bakanlık iş müfettişleri, özel istihdam bürolarını denetleyecek.
- Özel istihdam bürosunun iflası, kapatılması, aracılık faaliyeti veya geçici iş ilişkisi kurma yetkisinin iptali ya da işçi ücretlerinin büro tarafından ödenmemesi hallerinde, diğer kanunlarda düzenlenen hükümlere bakılmaksızın işçi alacakları teminattan öncelikli olarak ödenecek.
KAZANILMIŞ HAKLAR ORTADAN KALKACAK
Yasayla çalışanları bekleyen hak kayıpları şunlar olacak:
- Özel istihdam bürosu işçisi kiralanamadığında ücret alamayacak.
- Kiralık işçi ile özel istihdam büroları arasındaki ilişki, belirli süreli iş sözleşmesi olacağından kiralık işçinin özel istihdam bürolarıyla ilişkisinin kesilmesi durumunda kıdem tazminatı ödenmesi söz konusu olmayacak!
- Kiralık işçi geçici olarak çalıştığı işyerine bir aidiyeti olmadığından sendikalı olamayacak, toplusözleşmeden yararlanamayacak, greve katılamayacak, yıllık ücretli izin gibi haklardan mahrum kalacak, emekli olması imkansız hale gelecek.
- Esnek çalışmanın yaygınlaştırılmasıyla işverenlerin işçiler üzerindeki keyfiyeti artacak. İşgücü piyasalarında var olan, düzenli gelir ve iş garantisi olmayan, güvencesiz çalışma biçimleriyle çalışma hayatının kalitesi bozulacak, sendikal örgütlülük gerileyecek, taşeron çalıştırma uygulamasında görüldüğü gibi yasaların uygulanması zorlaşacak.
Aydınlık / 07.05.2016
